Długoterminowy rozwój sportowca (LTAD – Long-term athlete development)

Piotr/ 26 listopada, 2017/ Ogólne, Trening motoryczny/ 0 comments

Marzeniem chyba każdego trenera jest wychowanie zawodnika, który byłby w stanie sięgnąć po najwyższe trofea, takie jak medal mistrzostw świata, mistrzostw Europy czy medal Igrzysk Olimpijskich. Niejednokrotnie jednak zdarza się popaść w obsesję sukcesu i zbyt szybko wyeksploatować zawodnika. Wiele źródeł mówi o 10 tysiącach godzin potrzebnych do osiągnięcia mistrzostwa w konkretnej dyscyplinie. Niestety często zdarza się, iż zawodnicy bardzo wcześnie poddawani są specjalistycznemu treningowi z myślą o szybkim osiągnięciu mistrzostwa. Jak się jednak okazuje prowadzi to często do znacznego skrócenia ich kariery sportowej, powodując silne zmęczenie psychiczne i fizyczne. Okazuje się również, że osoby poddane wczesnej specjalizacji znacznie częściej ulegają kontuzji.

Każdy trener pracujący z dziećmi i młodzieżą musi zdawać sobie sprawę, iż tylko niewielki procent wychowanków wkroczy w przyszłości w świat zawodowego sportu. W związku z tym – nadrzędnym celem – powinno być ukształtowanie zdrowego, świadomego i wszechstronnie rozwiniętego człowieka, który, jeśli nie zostanie zawodowym sportowcem, to mimo to będzie w sposób świadomy i z przyjemnością podejmował aktywność fizyczną w przyszłości.

Niejednokrotnie zdarza się bowiem, iż zawodnicy poddani wczesnej specjalizacji osiągają szczyt swoich możliwości w wieku 16-17 lat . Trudno jest wtedy znaleźć bodziec, który dałby efekt treningowy i przyczyniłby się do osiągnięcia dalszych postępów. Dodatkowo znużenie treningiem o podobnej strukturze może powodować zmęczenie psychiczne.

Karate podobnie jak sporty gimnastyczne jest dyscypliną, w której specjalizacja zachodzi często bardzo wcześnie, tzn. w 5-6 roku życia. Chcąc wychować świadomych zawodników osiągających największe sukcesy, każdy trener musi mieć wiedzę, jak zmaksymalizować wykorzystanie ich potencjału. Pamiętając zarazem o tym, że celem jest osiąganie sukcesów na poziomie seniorskim! Często obserwuję, że trenerzy “zajeżdżają” treningiem specjalistycznym – zazwyczaj jeśli chodzi o karate jest to trening kata. Upatrując w swoich zawodnikach mistrzów podrzędnych zawodów o lokalnym zasięgu, nie myślą o ich długofalowym rozwoju.

Wiek kalendarzowy a wiek biologiczny

Ważnym aspektem w rozwijaniu potencjału sportowca jest poznanie jego wieku biologicznego. Wszystkie dzieci rosną, jednakże tempo wzrostu i poziom rozwoju może się diametralnie różnić u dzieci w tym samym wieku. Wiek kalendarzowy to ilość lat i dni od momentu narodzin. Wiekiem biologicznym określamy poziom dojrzałości fizycznej, psychicznej, poznawczej i emocjonalnej.  To właśnie w oparciu o wiek biologiczny można zmaksymalizować wykorzystanie potencjału młodego sportowca i dobrać odpowiednie środki treningowe. Jednakże podejście takie wymaga indywidualizacji, a nie treningu na zasadzie “wszyscy ćwiczą tak samo”. Konieczny jest przynajmniej podział na szybko i wolno dojrzewających.

Tempo wzrostu wyrażane w przyroście centymetrów na rok, wiąże się z rozwojem biologicznym dziecka i pozwala na jego ocenę. Identyfikując fazę wzrostu dziecka jesteśmy w stanie określić jego wiek biologiczny. Można tego dokonać wykonując pomiary antropometryczne, takie jak: zdjęcie RTG dłoni, pomiar wzrostu w pozycji stojącej, pomiar wzrostu w pozycji siedzącej, czy pomiar masy ciała. Częstotliwość pomiarów będzie się różniła w zależności od wieku jednostki. A możemy ich dokonać używając specjalnych kalkulatorów dostępnych w sieci, takich jak np.: https:/home/karateb/domains/karateblog.pl/public_html/www.scienceforsport.com/peak-height-velocity/ czy http:/home/karateb/domains/karateblog.pl/public_html/athleticperformanceacademy.co.uk/2017/04/peak-height-velocity-maturity-estimation-calculation/

Testami, które powinny towarzyszyć pomiarom antropometrycznym są testy funkcjonalne np. FMS czy MCS. Dostarczają one informacji o jakości ruchu: mobilności, stabilności oraz kontroli nerwowo-mięśniowej. Pozwalają dzięki temu na indywidualizację treningu i profilaktykę poprzez dobór odpowiednich strategii korekcyjnych.

Etapy rozwoju młodego sportowca możemy w uproszczeniu podzielić na trzy fazy:

Okres przed pokwitaniem

Okres ten to budowanie u dzieci tzw. fundamentów ruchowych. Jest to nauka podstawowych wzorców ruchowych połączona z poznawaniem podstawowych umiejętności sportowych, nie ograniczająca się do jednej dyscypliny. Najważniejsze jest na tym etapie nastawienie na rozwój, a nie wynik. Stosunek treningu do rywalizacji w tym okresie, znacznie przeważa na korzyść treningu. W tym czasie bardzo korzystne jest poznawanie najróżniejszych dyscyplin sportowych ze względu na zdolności układu nerwowego to szybkiego uczenia się. Dodatkowo jest to sensytywny okres dla kształtowania takich zdolności motorycznych jak gibkość, szybkość czy siła (z obciążeniem własnego ciała). Sportowiec pod koniec tego etapu powinien charakteryzować się optymalną stabilnością korpusu oraz poprawnym operowaniem podstawowymi wzorcami ruchowymi, takimi jak np. przysiad, wykrok, wzorce pchania czy ciągnięcia.

Okres pokwitania

To czas na intensywną pracę nad zdolnościami motorycznymi w połączeniu ze specyficznymi umiejętnościami sportowymi. Intensywna produkcja testosteronu u chłopców powoduje, iż jest to świetny okres na rozpoczęcie treningu siłowego. Oczywiście nadzorowanego i odpowiednio zindywidualizowanego. Systematycznie prowadzone testy funkcjonalne pozwalają na spersonalizowanie treningu i dostarczają informacji o ewentualnych zaburzeniach koordynacji nerwowo-mięśniowej.

Na tym etapie ważny do rozpoznania jest  szczyt pokwitaniowy (z ang. Peak High Velocity). Okres ten charakteryzuje się intensywnym wzrostem organizmu. Następuje szybki przyrost wysokości oraz masy ciała. Dynamicznie rozwijają się również narządy wewnętrzne i zewnętrzne. PHV przypada około 12 roku życia u dziewcząt oraz około 14 roku życia u chłopców. Możliwy przyrost wzrostu w tym czasie to 9-16 cm.

Okres po pokwitaniu

W tym okresie następuje maksymalizacja rozwoju zdolności motorycznych oraz dalsze doskonalenie umiejętności specyficznych dla dyscypliny. Można powiedzieć, że mamy do czynienia z zawodnikiem gotowym do osiągnięcia mistrzostwa ruchowego i sportowego. Możliwa jest poprawa wszystkich cech motorycznych jednakże, nie będzie to tak znaczny wzrost, jak w okresach sensytywnych, kiedy organizm młodego sportowca najlepiej reagował na aplikowane bodźce i wykazywał szybką adaptację.

Znajomość wieku biologicznego zawodników jest niezbędna do maksymalizacji ich osiągnięć. Przekłada się to również na indywidualizację treningu, gdyż jedni “dojrzewają” szybciej, a inni wolniej. Różnice również dotyczą płci. Każdy trener musi pamiętać o okresach sensytywnych dla kształtowania poszczególnych zdolności. Myślę, że jest to na tyle obszerne zagadnienie, że nadaje się na kolejny artykuł. W tym miejscu chciałbym jednak wspomnieć jeszcze o treningu siły, który zazwyczaj rozpoczynany jest zazwyczaj zbyt późno. Dobrze rozplanowany i odpowiednio nadzorowany trening siłowy może być prowadzony już od wieku 12 lat. Nauczenie dziecka prawidłowego wzorca ruchowego , z obciążeniem własnego ciała, przyniesie z pewnością dużo korzyści. Z czasem można aplikować obciążenie zewnętrzne – najlepiej bezpieczne – w postaci worków z piaskiem czy piłek lekarskich. Wbrew mitom, trening siłowy nie spowoduje, że dziecko nie urośnie, a korzyści jakie płyną  z właściwego treningu, to oprócz zwiększenia gęstości kości i prewencji kontuzji, to także znaczna poprawa pozostałych zdolności motorycznych. Nauczanie ruchu zawodników w wieku seniorskim to strata czasu, ponieważ wówczas zawodnik powinien już być gotowy do walki o najwyższe cele. Nie dziwmy się więc, że często oglądając polskich sportowców widzimy, że „czegoś” im brakuje. Odpowiednio wcześnie rozpoczęty oraz progresywny trening zdolności motorycznych na pewno wpłynie na możliwości prezentowane przez zawodnika w wieku seniorskim. Do nas trenerów należy zatem, aby optymalnie i w zaplanowany sposób rozwijać potencjał naszych sportowców.  Dlaczego? Ponieważ nasi zawodnicy oddają w nasze trenerskie ręce swoje nadzieje, zdrowie i czas. I ufają, że zostaną poprowadzeni w najlepszy możliwy sposób.

 

Share this Post

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>
*
*